Voedingsassistent 2.0

“Mensen hebben door ziekte, een operatie of medicijngebruik weinig trek”

Voeding op maat voor genezing

Optimale voeding houdt mensen gezond én laat patiënten sneller genezen. Dat patiënten in het ziekenhuis voldoende eten en vooral de noodzakelijke voedingsstoffen binnenkrijgen, is dus van groot belang.

Naast de diëtist die samen met de arts het dieet bepaalt en de kok, speelt de voedingsassistent daarbij een steeds belangrijkere rol. Anita Stok, Basil Waldmann, Willy Schuppert en Ramon Kinneging zetten uiteen wat er veranderd is en hoe dit de patiënt helpt bij het genezingsproces. “Eigenlijk geldt bij alle ziektebeelden: als je te weinig eiwitten en energie binnenkrijgt, verlies je heel snel spiermassa wat kan leiden tot een slechtere prognose, zegt Anita Stok, diëtist locatie AMC. “Jaren geleden al is aangetoond dat mensen die in het ziekenhuis liggen deze essentiële voedingstoffen niet voldoende binnenkrijgen.”

Belangrijke rol

Ervoor zorgen dat een patiënt wél de juiste voeding binnenkrijgt, kan een flinke uitdaging zijn. Mensen hebben door ziekte, een operatie of medicijngebruik weinig trek of een andere smaakbeleving. Dat vraagt dus om voeding op maat. Steeds meer wordt ingezien dat de voedingsassistent, naast de diëtist en de kok, hierin een belangrijke rol speelt. Niet alleen verstrekt hij of zij het eten, de voedingsassistent is ook vraagbaak en voorlichter voor de patiënt en informatiebron voor de keuken, de arts en de diëtist. Hij of zij heeft immers meerdere malen per dag contact met een patiënt en kan dus goed inschatten hoe het met de patiënt gaat wat betreft eten en drinken.

“Als je te weinig eiwitten en energie binnenkrijgt, verlies je heel snel spiermassa”

Anita Stok

Uit de schaduw

Basil Waldmann, hoofd Neurocentrum Amsterdam UMC, locatie VUmc en Anita Stok zagen dit belang en namen een aantal jaar geleden het initiatief voor een opleiding voor Voedingsassistenten om hen de bagage mee te geven om deze rol te kunnen vervullen. “We halen de voedingsassistenten uit de schaduw”, aldus Basil. “Het is echt een van de leukste functies in het ziekenhuis. Vooral uit zicht van de patiënt. De voedingsassistent komt namelijk altijd met iets aangenaams – geen medicijnen, injecties of vervelende onderzoeken, maar iets lekkers of een extraatje.” Dit maakt de voedingsassistent voor de patiënt ook makkelijk benaderbaar om vragen te stellen of wensen en behoeftes aan te geven.

“De voedingsassistent komt altijd met iets aangenaams”

Basil Waldmann

“Kennis over wat voeding doet voor het lichaam, sociale vaardigheden, anatomie, pathologie, etc.”

Voedingsassistent 2.0

Willy Schuppert, opleider VUmc Academie ziet ook dat, mede door de opleiding, de functie en het beeld van voedingsassistenten is veranderd naar ‘voedingsassistent 2.0’. “Extra taken, zoals medicijnen ophalen, hebben de voedingsassistenten steeds minder. Door de opleiding durven zij die nieuwe rol ook beter te pakken. Doordat zij kennis opdoen over onder meer wat voeding doet voor het lichaam, sociale vaardigheden, anatomie, pathologie, hygiëne, hospitality en huishoudkunde, groeit namelijk ook hun zelfvertrouwen. De voedingsassistenten verzorgen steeds meer voeding op maat en geven daarbij de juiste voorlichting aan de patiënt.”

Willy Schuppert

Online lessen

De meeste voedingsassistenten zijn vrouwen van 50-plus. 80% is van niet-Nederlandse afkomst en vaak digitaal niet goed onderlegd. Toen het fysieke onderwijs door corona moest worden omgevormd naar onderwijs op afstand, moesten de deelnemers aan de opleiding ineens digitaal werken. “Dat was een avontuur!”, zegt Willy. “De eerste keer op afstand les krijgen was voor niemand gemakkelijk, maar het is de voedingsassistenten uiteindelijk allemaal gelukt - soms met wat hulp van kinderen en kleinkinderen - en zij hebben allen hun diploma behaald. Ik was erg trots op mijn groep! We hebben hier echt goud in handen. Ikzelf was overigens wel kapot aan het eind van de eerste Zoomles”, lacht ze. Willy zegt wel blij te zijn wanneer de lessen straks, in kleinere groepen, weer fysiek gegeven kunnen worden. Dat is bij deze groep toch effectiever.“

Eén vlag

De opleiding Voedingsassistenten bestaat sinds 2016. Inmiddels zijn 70 van de 90 mensen in Amsterdam UMC, locatie VUmc opgeleid. In het kader van het alliantieproject met locatie AMC Zorg op het bord wordt er gezocht naar mogelijkheden om de opleiding onder één vlag aan te bieden.

“De eerste keer op afstand les krijgen was voor niemand gemakkelijk”

De opleiding Voedingsassistent is een verplichte opleiding voor voedingsassistenten in Amsterdam UMC, locatie VUmc. Een competentiegerichte opleiding, bestaande uit 15 lesdagen, verspreid over negen maanden, praktijkopdrachten en diplomering.

Deelnemers krijgen les van verschillende docenten in Gezondheidsleer (voeding en medische basiskennis: diëtetiek, anatomie en pathologie), Huishoudkunde (o.a. HACCP, hospitality, broodserveerwagen, infectiepreventie, kookworkshops) en Communicatieve vaardigheden (o.a. samenwerking, feedback geven, reflecteren).

De opleiding volgt de ontwikkelingen op het gebied van voeding en relevante ICT-ontwikkelingen, zoals EPIC. Deelnemers krijgen begeleiding van de praktijkopleider op de afdeling en de opleider. Er is veel ruimte voor eigen inbreng, interactie en het stellen van vragen. Meer informatie over de opleiding Voedingsassistent >

“Veel uitproberen en proeven dus, maar ook praten met patiënten”

‘De basis is wat mij betreft aandacht’

Chef-kok Ramon Kinneging legt de patiënt graag in de watten.

Ziekte en/of medicijngebruik verandert de smaakbeleving en de behoefte aan eten en aan bepaalde voedingsstoffen. Patiënten toch verleiden om te eten en ervoor te zorgen dat zij de juiste voedingsstoffen binnenkrijgen, vraagt om maatwerk. En om een creatieve kok. Chef-kok op locatie VUmc Ramon Kinneging is zo’n kok. Gewapend met een flinke dosis enthousiasme voor het vak, buigt hij zich samen met zijn team over deze uitdaging. “Je kunt overal wel een extra dosis eiwitten doorheen doen, maar dat haalt niets uit als de patiënt het niet eet, omdat het niet lekker is.” “De basis is wat mij betreft aandacht”, zegt Ramon. “Voor voeding, maar vooral ook voor de patiënt.” Dat betekent veel uitproberen en proeven dus, maar ook praten met patiënten over wat wel en niet werkt. Hoofd Neurocentrum Basil Waldmann: “Dan kwam Ramon zo in z’n kokskloffie, als in een restaurant, naar de afdeling om te vragen of het eten smaakte. Dat vond ik echt super chique.” “Ook,” zegt Ramon, “is het heel belangrijk samen te werken met mensen die passie hebben voor voeding.”

“De basis is aandacht”

Ramon Kinneging

“Hier moet je op een hele andere manier creatief zijn”

Voeding op maat

Sinds eind vorig jaar, met een pauze door Covid-19, loopt er een pilottraject met vier afdelingen. In plaats van de geijkte drie maaltijden per dag, worden hen zes eetmomenten aangeboden. In smaaklabs wordt daarnaast gezocht naar manieren om gerechten te serveren voor mensen die bijvoorbeeld door medicijngebruik minder proeven, maar soms juist wel extra zout of zuur lekker vinden. In deze pilot spelen ook voedingsassistenten een belangrijke rol. Ramon: “Via hen krijgen wij feedback van patiënten, bijvoorbeeld over de grootte of structuren. Zo blijken brownies voor mensen met kauw- en slikproblemen lastig, dus bieden we nu ook een milkshake. Of we maken kleinere varianten, die wel de extra eiwitten bevatten, maar ook nog lekker zijn. Langzaam maar zeker komen we erachter wat voor welke soort patiënt geschikt is en wat populaire gerechten zijn. Zo kunnen we straks een zo slim mogelijk ingericht aanbod bieden met een keuzemenu waarbij de voedingsassistent kijkt wat geschikt is voor de individuele patiënt.” Daarnaast wordt er gewerkt aan een ontvangstruimte voor patiënten en familie om echt individueel op maat gemaakt eten te bieden voor patiënten die dat nodig hebben en voorlichting te geven over voeding als men weer naar huis gaat.

Morele plicht

Ramon: “Mensen vragen weleens: mis je niet de creativiteit die je in een restaurant kwijt kan? Hier moet je op een hele andere manier creatief zijn. Bovendien, niemand gaat voor zijn plezier in het ziekenhuis liggen, ik vind het ook onze morele plicht om patiënten in de watten te leggen en te voorzien van goede voeding.”

“In smaaklabs wordt gezocht naar manieren om gerechten te serveren voor mensen die minder proeven”